U mubarek događaju Poslanikovog Israa (noćnog putovanja od Mekke do Kudsa) i Miradža (uzdizanja od Kudsa do Sidretu-l-Muntehaa) centralno mjesto zauzima Poslanikov boravak kod Sidretu-l-Muntehaa i tamošnji razgovor sa Uzvišenim Allahom. Pošto je to najvažniji dio cjelokupnog kazivanja o Israu i Miradžu, mi ćemo u nastavku, na osnovu kur’anskih ajeta i vjerodostojnih predaja, pokušati da približimo široj javnosti šta je to ustvari Sidretu-l-Munteha.
Sidretu-l-Munteha u prijevodu znači Lotos/Lopoč Kraja, odnosno Lopoč Kraja svijeta. Opis Sidretu-l-Munteha se nalazi u brojnim hadisima i predajama. Tako Ebu Tahir Muhallis u Muhallisijjatima bilježi predaju od Ka’ba Ahbara u kojoj se nalazi podug i podroban opis Sidretu-l-Muntehe: Sidretu-l-Munteha je na granici sedmog neba uz Džennet. Ona je na granici koja je i dunjaluk i ahiret. Cijela je u Džennetu. Njene žile i grane su ispod Kursijja. Na njoj su meleci čiji broj samo Allah zna.
Oni robuju (ibadet čine) Allahu na njenim grana. Na površini koliko je dlaka ima jedan melek. Džibrilovo mjesto je na njenoj sredini… Tirmizi bilježi u Sunenu od Esme bint Ebu Bekr da je rekla: Čula sam Allahovog poslanika da je spomenuo Sidretu-l-Munteha i kazao: Jahač putuje u sjenci njenih grana stotinu godina ili stotinu konjanika nađe hlad u njenoj hladovini (nije siguran Jahja). Na njoj je zlatni pokrivač. Njeni plovodi su poput krčaga.
Sidetu-l-Munteha se spominje u Kur’anu na dva mjesta u dva ajeta, i to oba puta u kontekstu Miradža poslanika Muhammeda, s.av.s. Spomenuti ajeti su u suri En-Nedžm: On ga (Džibrila) je i drugi put vidio, kod Sidretu-l-Muntehaa, kod kojeg je džennetsko prebivalište, kad je Sidru pokrivalo ono što je pokrivalo. (En-Nedžm, 12-16).
Poslanikov boravak kod Sidretu-l-Muntehaa i tamošnji razgovor sa Uzvišenim Allahom se spominju i u Hadisu Božijeg poslanika, s.a.v.s, tačnije u hadisu o Israu i Miradžu. Hadis je vjerodostojan (sahih). Hadis u inačicama, u kojima se spominje Sidretu-l-Munteha, prenose sljedeći ashabi: Aiša, Abdullah ibn Mesud, Abdullah ibn Abbas, Ebu Seid Hudri, Enes ibn Malik, Ebu Hurejre, Zubejr ibn Avvam, Malik ibn Sa’sa’, Ebu Zerr, Ebu Habbe Ensari, Esad ibn Zurare. Tekst jedne od najvjerodostojnijih verzija bilježi Buhari u Sahihu od Malika ibn Sa’sa’a preko Enesa ibn Malika. Dio ovog hadisa u kome se govori o Sidretu-l-Munteha glasi: …Onda se popeo na sedmo nebo, pa je Džibril zatražio da se ona otvore.
“Ko je to?”, upitano je. “Džibril”, on odgovori. “A ko je s tobom?”, pitan je. “Muhammed”, odgovorio je. “Zar mu je objavljeno?”, pitan je. “Jeste”; odgovori on. “Dobro došao! Divan li je gost došao”,Ušao sam, kad tu Ibrahim. “Ovo je tvoj otac, poselami ga”, reče Džibril. Poselamio sam ga, pa mi je on uzvratio i rekao: “Dobro došao, sine dobrog i dobri vjerovjesniče!” Onda mi je podignuta Sidretu-l-Munteha (Lotos Kraja). Plodovi su joj poput krčaga Hedžera (pokrajina u Hidžazu, op.p.), a listovi kao slonove uši.”Ovo je Sidretu-l-Munteha”, kazao je Džibril. Pošto su tu četiri rijeke, dvije skrivene i dvije uočljive, upitah: “Džibrile, šta je ovo dvoje?” Glede dvaju skrivenih to su dvije rijeke džennetske, a glede dvaju uočljivih, to su Nil i Eufrat. Onda mi je podignuta Bejtu-l-ma’mur (Skladna Kuća, tj. Nebeska Ka’ba…
Gorespomenuti hadis, u verzijama u kojima se spominje Sidretu-l-munteha, bilježe sljedeći autori hadiskih zbirki: Ibn Dža’d u Musnedu (br. 2713); Ibn Ebu Šejbe u Musnedu (br. 291, 358), Musannefu (br. 31697, 31717,33965, 36570, 36578); Ahmed u Musnedu (br. 1416, 3665, 3862, 3864, 3915, 4011, 4396, 12301, 12505, 12673, 17833-17837, 21288); Buhari u Sahihu (br. 349, 3207, 3342, 3887, 5610, 7517); Muslim u Sahihu (br. 429, 433, 449); Tirmizi u Sunenu (br. 3276, 3278, 3360);
Darimi u Er-Redd ala El-Džehmijje (br. 107-109); Haris u Musnedu (br. 27); Ibn Ebu Asim u Kitab es-sunne (br. 591); Bezzar u Musnedu (br. 1809, 2028, 6565, 7016, 7017, 9518); Nesai u Sunenu (br. 448, 450, 451), Es-Sunen el-kubra (br. 311, 11469, 11478); Ebu Ja’la u Musnedu (br. 2656, 3185, 3450, 3499, 4993, 5303, 5360); Ibn Huzejme u Sahihu (br. 301); Serradž u Hadius (2585, 2594, 2596, 2597, 2599, 2678, 2680); Ebu Avane u Mustahredžu (br. 337-339, 343-346, 354, 355, 357, 8134); Šaši u Musnedu (br. 662); Ibn Hibban u Sahihu (br. 48, 50, 6428, 7406, 7415); Adžurri u Šerijatu (br. 1026); Taberani u El-Mu’džem el-kebir (br. 10569, 10705, 12595, 16269); El-Mu’džem el-evsat (br. 2885, 3996, 5125), El-Mu’džem es-sagir (br. 1139),
Musned Eš-Šamijjin (br. 341, 1614, 2579, 2812); Taberi u Tehzib el-asar (br. 2761, 2762, 2764, 2768, 2776); Darekutni u Sunenu (br. 33); Ebu Tahir Muhallis u Muhallisijjatima (br. 326, 1948); Ibn Mende u Imanu (br. 706-708, 712-718, 741), Tevhidu (br. 20); Hakim u Mustedreku (br. 271, 272); Lalikai u Šerhu (br. 1423, 1424, 1969, 1970); Ebu Nuajm u Musnedu (br. 413, 416-420, 434), Et-Tibb en-Nebevijj (Ebu Nuajm el-Asbahani, Et-Tibb en-Nebevijj, Dar Ibn Hazm, Bejrut, 2006, br. 804), Hilje el-evlija’ (sv. 3, str. 61, sv. 4, str. 168, sv. 5, str. 24), Sife el-Dženne (br. 302, 435); Bejheki u Es-Sunen es-sagir (br. 253, 959, 1600), Es-Sunen el-kubra (br. 1259, 9977, 11765), Delail en-nubuvve (br. 665, 668, 670-672, 677, 679, 2218), Šu’b el-iman (br. 2177); El-Esma’ ve es-sifat (br. 927, 930), El-Ba’s ve en-nušur (br. 181-183), Ma’rife es-sunen ve el-asar (br. 1902); Begavi u Šerh es-sunne (br. 3752-3754, 3756); Kadi-l-Maristan u Mešihi (br. 248, 551); Tujuri u Tujurijjatima (br. 930) i dr.
Pored hadisa o Isra i Miradžu, Sidretu-l-munteha se spominje i u drugim Poslanikovim hadisima, te predajama od ashaba i tabiina. Hadise i predaje prenose, između ostalih, sljedeći ashabi: Abdullah ibn Mesud, Abdullah ibn Abbas, Esma bint Ebu Bekr, Enes ibn Malik, Semure ibn Džundub. Među tabiinima predaje prenose: Ka’b Ahbar, Dahhak, Mudžahid, Ikrime, Gazvan ibn Džerir, Musarrif ibn Amr, Muhammed ibn Ka’b Karezi, Haris ibn Esed. U njihovim verzijama dotične hadise i predaje bilježe idući muhaddisi:
Ibn Ebu Šejbe u Musannefu (br. 33962, 34116, 34116, 34951, 35872, 36579-36581); Tirmizi u Sunenu (br. 2541); Ibn Ebu Asim u El-Ahad ve el-mesani (br. 3141); Serradž u Hadisu (br. 1395); Ibn E’arabi u Mu’džemu (br. 2166); Taberani u El-Mu’džem el-kebir (br. 7001, 9076, 20255); Darekutni u Ru’je Allah (br. 274); Ebu Tahir Muhallis u Muhallisijjatima (br. 1758, 2235, 3090); Hakim u Mustedreku (br. 3748); Temam u Fevaidu (br. 402); Lalikai u Šerhu (br. 906, 907); Ebu Nuajm u Hilje el-evlija’ (sv. 3, str. 215, sv. 10, str. 105); Bejheki u Delail en-nubuvve (br. 3175), El-Esma’ ve es-sifat (br. 933, 941) i dr.
Jusuf ef. Džafić
